Methoden om discriminatie te verminderen op school
Gediscrimineerd worden tast de gezondheid ernstig aan. Discriminatie voorkomen is daarom essentieel. Het past ook goed in het curriculum ‘burgerschap’. Echter, welke aanpakken en methoden zijn hiervoor effectief? Als onderzoekers van Kennisplatform Integratie & Samenleving (KIS) doken wij de wetenschappelijke literatuur in. We kwamen tot de ontdekking dat wat je denkt dat werkt, lang niet altijd werkt en soms zelfs averechts werkt. Op basis van ruim vijfhonderd wetenschappelijke artikelen heeft KIS daarom een checklist ontwikkeld voor bestuurders van scholen. In deze checklist staat welke aanpakken je beter wel of beter niet kunt inzetten op PO- en VO-scholen. Ook heeft KIS tips voor docenten ontwikkeld.
Checklist voor het inkopen van antidiscriminatie-methoden en lespakketten
Wist je dat in veel antidiscriminatie-methoden en lespakketten stereotypen worden benoemd en worden weerlegd, maar dat dit niet werkt? Sterker nog, het kan zelfs averechts werken. Want als je stereotiepe beelden benoemt (‘alle moslims zijn..’ of ‘alle homo’s doen…’) leidt dit tot versterking van (onbewuste) stereotiepe beelden. Óók als je daarbij uitlegt dat deze stereotypen niet kloppen. Dat komt omdat wanneer er een stereotype wordt genoemd, deze automatisch actief wordt in je brein. Je denkt er dan onbewust toch aan, ook al wordt erbij gezegd dat je dit juist niet moet denken: ‘denk niet aan een roze olifant’.
Wat wél werkt is inzetten op inleving en empathie. Het vermindert vooroordelen als je jezelf inleeft in iemand die ‘anders’ is dan jij wat betreft afkomst, religie, huidskleur, seksuele voorkeur of genderidentiteit. In verschillende methoden of aanpakken wordt er al gebruik gemaakt van dit principe. Het gaat bijvoorbeeld om methoden met een gastspreker voor de klas die levendig het eigen ervaringsverhaal vertelt, om methoden waarin een theaterstuk of filmpjes worden getoond over mensen die te maken krijgen met discriminatie. Maar het kan ook gaan om boeken of verhalen waarin de hoofdpersoon bijvoorbeeld een vluchteling is, joods is, een transgender persoon is of op een andere manier ‘anders’ is. Het helpt daarbij om leerlingen actief te stimuleren om zich in te leven door hen vragen te stellen, zoals: ‘Hoe denk je dat de hoofdpersoon zich voelde?’ (zie dit filmpje voor meer uitleg).
Tips voor docenten
Om discriminatie en vooroordelen te verminderen, wordt er door scholen lang niet altijd een methode of pakket van buiten ingekocht of ingehuurd. Veel gebeurt ook door de docent zelf. Als bestuurder is het daarom raadzaam om docenten en leerkrachten de juiste informatie aan te reiken over wat wel en niet werkt op dit gebied, omdat dit in de meeste lerarenopleidingen of in de pabo-opleiding nog niet verankerd is. Basisschoolleerkrachten kunnen in het artikel op de website van KIS tips vinden. Voor docenten op een middelbare school is er een A4 met do’s en dont’s en er is ook speciaal voor maatschappijleerdocenten een artikel. Belangrijke tips voor docenten zijn onder andere:
(1) In het geval dat leerlingen met verschillende achtergronden en religies bij elkaar in de klas zitten, kan je actief de samenwerking tussen hen stimuleren. Docenten kunnen dat bijvoorbeeld doen door de klas bij een opdracht in groepjes in te delen en te zorgen dat de groepjes ‘divers’ zijn. Vervolgens krijgen de leerlingen in iedere groep een opdracht, waarin ze echt moeten samenwerken als groep en afhankelijk van elkaar zijn om een goed resultaat te krijgen.
(2) Draag als docent actief de norm uit dat discriminatie niet door de beugel kan; vertel het niet alleen maar laat het ook zien in je eigen gedrag onder andere door in te grijpen bij discriminatie.
Meer weten over hoe je discriminatie kunt verminderen?
Download het artikel met de volledige checklist plus tips voor bestuurders over de rol van leerkrachten en docenten.
Volledige checklist tips om discriminatie te verminderen op school
