Vanuit haar Deense achtergrond kan ze zich verbazen over het relatief lage aandeel van openbare scholen in Nederland. Schrijver, filosoof en programmamaker Stine Jensen noemt zich pleitbezorger van het openbaar onderwijs. Ze is dan ook blij met de nieuwe kernwaarden voor openbare scholen. ‘Openbaar klinkt vaak zo algemeen. Dat het nu positief geladen wordt, is heel goed.’
‘In Scandinavië gaat 80% van de kinderen naar een openbare school. In Nederland is dat heel anders. Dat komt ongetwijfeld voort uit de verzuiling, maar het kan me toch verbazen. Voor mij als Scandinavische is het seculiere juist van groot belang’, zegt Jensen. Voor een deel heeft het volgens haar te maken met de zichtbaarheid van openbare scholen. ‘Mensen hebben denk ik nog niet zo’n goed idee wat het inhoudt. Het klinkt als algemeen en heel neutraal, terwijl openbaar onderwijs wel degelijk werkt vanuit een bepaalde visie. Blijkbaar is het voor mensen duidelijker welke normen en waarden een christelijke school meegeeft.’
Jensen schreef al eens een pleidooi in NRC, waarin ze opriep om artikel 23 te herzien. Waarom vindt ze openbaar onderwijs zo belangrijk? ‘Ik ben kritisch over onderwijs dat is gebaseerd op religieuze waarden. Allereerst omdat ik het belangrijk vind dat kennis zo neutraal mogelijk gebracht wordt en niet vanuit religieuze ideologie. Ik vind het niet de taak van het onderwijs om gelovigen te maken. Je kunt wel mensen onderrichten over geloof, maar dan vind ik het belangrijk dat kinderen met een breed perspectief kennismaken en niet een bepaalde kant op worden gestuurd.’
In haar pleidooi stelde ze onder andere de vraag welke normen en waarden we in Nederland van belang vinden en hoe die dienen om de samenleving, waarin iedereen gelijke kansen krijgt, bij elkaar te houden. De nieuwe kernwaarden van het openbaar onderwijs, gelijkwaardigheid, vrijheid en ontmoeting, vindt ze heel mooi. ‘Ze geven aan welke normen en waarden je belangrijk vindt, hoe je omgaat met elkaar en de populatie op scholen. Ik vind het heel aantrekkelijk dat je ernaar streeft om kinderen met een verschillende achtergrond bij elkaar te brengen, zodat je een pluriforme brede populatie hebt op school.’
‘Je moet er wel voor zorgen dat de kernwaarden ook echt betekenis krijgen. Het gevaar is natuurlijk dat dit soort begrippen een beetje hol kunnen zijn’, waarschuwt Jensen. ‘Wie is er nu tegen gelijkwaardigheid? Niemand wil niet ontmoeten. Dat klinkt een beetje zoals politici die om verbinding roepen. Het is dus belangrijk hoe je de kernwaarden gebruikt op scholen en hoe je dat vertaalt in kennis. Dat kan door filosofieles, maatschappijleer, godsdienstonderwijs, kinderen laten lezen over andere culturen, maar ook door de dingen die je doet met leerlingen en hoe je dingen regelt. Vrijheid klinkt mooi, maar hoe zorg je ervoor dat iedereen echt kan meepraten? Dat kinderen leren wat democratie is?’
Als voorbeeld noemt ze de school van haar dochter waar de leerlingen allemaal een fictieve politieke partij moesten oprichten om vervolgens echt naar de gemeenteraad te gaan om met elkaar te debatteren. ‘Dat is een mooie manier om kennis te maken met democratie. Zo leer je kinderen nadenken over waarden die ze belangrijk vinden, maar ook wat die betekenen voor een ander. Hoe je informatie kritisch kunt beoordelen, maar daarover vreedzaam met elkaar in gesprek gaat.’ Ook een andere opdracht die haar dochter kreeg, spreekt Jensen aan. ‘Die was heel passend bij de afgelopen tijd. Ze moest een kaartje bij iemand in de bus doen die ze niet kende. Dat is een actie die meer om het lijf heeft, dan ik in eerste instantie dacht. Kinderen moeten nadenken bij wie ze een kaartje afgeven. Wie zou daar wonen? Wie heeft het nodig? Het helpt om besef te krijgen wat je voor een ander kunt betekenen.’
‘Je moet wel uitkijken dat je niet doorslaat en alles probeert te integreren’, lacht ze. ‘Dat bracht de Luizenmoeder heel treffend in beeld. Een mooi voorbeeld van hoe vaak met grote welwillendheid dingen worden opgepakt, maar dat dat soms doorslaat, waardoor juist onduidelijk is wat of wie je bent. Uiteindelijk gaat juf Ank terug naar de christelijke school, omdat ze daar de normen en waarden beter herkent. Dat mag natuurlijk, maar het is zonde als iemand vertrekt, omdat je eigen normen en waarden niet duidelijk zijn.’
Zelf met de kernwaarden aan de slag? Kijk bij de tools voor lesbrieven, werkvormen en andere hulpmiddelen.
Met de quickscan kun je meten in hoeverre de kernwaarden van het openbaar onderwijs tot uiting komen binnen jouw school! De quickscan bestaat uit tien vragen waarmee gelijkwaardigheid, vrijheid en ontmoeting tegen de meetlat worden gelegd.
VOS/ABB en de VOO hebben de nieuwe kernwaarden van het openbaar onderwijs vastgesteld: gelijkwaardigheid, vrijheid en ontmoeting. Met dit boekje kunnen handen en voeten worden gegeven aan de kernwaarden.
Gelijkwaardigheid, vrijheid en ontmoeting zijn de kernwaarden van het openbaar onderwijs. Met deze kernwaarden zet het openbaar onderwijs zich op de kaart. Lees hier de wetenschappelijke onderbouwing van de kernwaarden.
Gelijkwaardigheid, vrijheid en ontmoeting: niet zomaar drie woorden. Het zijn de kernwaarden van de openbare school. Lees meer over dit fundament van het openbaar onderwijs.